Wyrok Trybunału Konstytucyjnego w sprawie dostępu do bilingów telefonicznych – radykalny krok w stronę prywatności.
W końcu zapadł wyrok w zainicjowanej przez Rzecznika Praw Obywatelskich i Prokuratora Generalnego sprawie dotyczącej zgodności z konstytucją oraz konwencją o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności przepisów dotyczących uprawnień policji, agencji bezpieczeństwa wewnętrznego i szeregu innych służb. Wnioskodawcy wnosili o zbadanie konstytucyjności szeregu zapisów – związanych z kontrolą operacyjną, katalogiem przestępstw powiązanych z możliwością prowadzenia określonych czynności oraz przetwarzaniem, niszczeniem i udostępnianiem danych telekomunikacyjnych. Najciekawsze jest oczywiście ostatnia grupa, gdyż to właśnie w niej Trybunał dokonał najpoważniejszych korekt. Czego więc dotyczyły owe przepisy?
Osią sprawy jest artykuł 20c ust. 1 ustawy o Policji oraz analogiczne przepisy w ustawach dotyczących ABW, CBA, Straży Granicznej, Kontroli Skarbowej, Żandarmerii Wojskowej i Służb Wywiadu i Kontrwywiadu Wojskowego. Umożliwił on funkcjonariuszom żądania od operatorów telekomunikacyjnych informacji dotyczących użytkownika końcowego inicjującego i odbierającego połączenie, a także danych z tym związanych czyli czasu, daty, rodzaju i lokalizacji użytkownika – mniej więcej tego co funkcjonuje powszechnie jako ‘billing telefoniczny’. Co więcej operatorzy byli zobowiązani do świadczenia takiej usługi na własny koszt oraz do ‘zapewniania warunków’ do udostępniania tychże danych – co w praktyce oznaczało niemal nieograniczony dostęp służb.
Program gromadzenia danych telefonicznych NSA ‘prawdopodobnie niezgodny z czwartą poprawką’
W 68 – stronicowej opinii sędzia sądu federalnego Richard J. Leon stwierdził, że program gromadzenia danych na temat połączeń telefonicznych, który to zakłada analizowanie połączeń wykonywanych przez poszczególne numery i tworzenie bazy danych na podstawie zebranych informacji prawdopodobnie podlega pod bezpodstawne przeszukanie – zabronione przez czwartą poprawkę amerykańskiej konstytucji. Opinia nie jest wyrokiem, jest to jednak pierwsze oficjalne stanowisko sędziego, które sprzeciwia się praktykom NSA.
Przede wszystkim konieczne było rozróżnienie sprawy od Smith v. Maryland w którym to orzeczono, iż czwarta poprawka nie chroni przed zbieraniem informacji o połączeniach wychodzących. Wtedy to sąd stwierdził, że nie można spodziewać się że wybierany numer pozostaje prywatną informacją skoro musi on być udostępniony firmie telefonicznej (kluczowym jest tutaj test ‘reasonable expectation of privacy’). W związku z tym nie przysługuje tutaj konstytucyjna ochrona. Według sędziego Leona orzeczenie to nie ma tutaj zastosowania ponieważ telefonia jest dzisiaj zupełnie czymś innym niż była w 1979 (kiedy to wydano wyrok w Smith v. Maryland), a sąd nie mógł nawet przewidywać powstania sytemu zbierającego informację z całego kraju jak ma to miejsce dzisiaj. Co więcej podsłuch w Smith był aktywny jedynie przez kilka dni, a nie zainstalowany na stałe a baza będzie przechowywać dane z pięciu lat. Co więcej program mam trwać tak długo jak długo Stany będą walczyć z terroryzmem – czyli w praktyce już zawsze. Sędzie bierze także pod uwagę to jak bardzo zmieniła się relacja rząd – firmy telekomunikacyjne na przestrzeni lat. W czasach Smith dane były fizycznie przekazywane na życzenie organów ścigania, dziś NSA może mieć ‘codzienny dostęp’ do całych zbiorów. Podsumowując, różnica zasadza się przede wszystkim na skali i stopniu dostępu do danych. Nie można porównywać jednostkowej instalacji urządzenia do rejestracji danych, do systemu na bieżąca rejestrującego informacją z wszystkich (praktycznie) telefonów w Stanach. W opinii czytam wręcz o ‘almost-Orwellian technology’.
